• Allerjik göz hastalıkları

Şaşılık, gözlerin paralelliğinin bozulduğu ve farklı yönlere baktığı bir görsel kusurdur. Bir göz düz bakarken diğeri içe, dışa, yukarı veya aşağı kayabilir.

Kayma daimi olabilir ya da ara ara ortaya çıkar. Bazen kayan göz düz bakıp diğeri kayma yapabilir. Şaşılık, çocuklar arasında sık görülen bir durumdur. Hayatın ileri dönemlerinde de meydana gelebilir. Kadın ve erkekler arasındaki dağılımı eşittir. Aynı ailede geçiş özelliği gösterebilir. Buna rağmen pekçok şaşılıklı kişide, şaşılığı olan akraba tespit edilemeyebilir.

Normal görmede heriki göz aynı noktaya bakar. Daha sonra beyin bu iki resmi birleştirerek üç-boyutlu bir görüntü oluşturur. Bu üç boyutlu görüntü bize derinlik algısı kazandırır. Bir gözde kayma olursa beyne iki farklı resim gönderilir. Küçük bir çocukta beyin, kayan gözden gelen görüntüyü ihmal eder ve sadece normal, iyi gören gözden gelen görüntüyü algılar. Böylece çocuk derinlik algısını kaybetmiş olur. Erişkin hastalarda şaşılık meydana geldiğinde genellikle çift görme ortaya çıkar. Çünki beyin heriki gözden gelen görüntüleri görmeye alışmıştır ve kayan gözden gelen görüntüyü ihmal edemez.

Çocukluk esnasında heriki göz paralel ise iyi bir görme gelişmesi olur. Beyin, iyi gören gözün görüntüsünü algılar, tembel gözün görüntüsünü ise ihmal eder. Bu durum, şaşılıklı çocukların hemen hemen yarısında görülür.

Göz tembelliği tedavisi: Göz tembelliğinin tedavisi 8-10 yaşına kadar yapılmalıdır. Daha sonra tedavisi mümkün olmaz. Birkaç tedavi yöntemi vardır. Bunlardan ilki iyi olan göz kapatılıp tembel gözdeki görme güçlendirilerek yapılan tedavidir. Bir başka tedavi yöntemi özel kliniklerde CAM ismi verilen aletlerle seanslar halinde yapılan tedavidir. Bu tedavi şeklinde çocuk bir aletin başına oturtularak dönen çizgiler üzerinden boyamalar yapması, şekil çizmesi ya da bulmaca çözmesi istenir. En az 20 seanstan oluşur. Üçüncü bir tedavi yöntemi ilaçlardır. Sağlam göze atropin grubu ilaç damlatılarak diğer gözün çalıştırılması esasına dayanır. Tedavi geciktirilirse göz tembelliği kalıcı hale gelir. Kural olarak, göz tembelliği ne kadar erken tedavi edilirse sonuç o kadar iyi olur. Bunun için çocuklar, bebekliklerinde ve daha sonra senede en az bir defa olmak üzere göz muayenesinden geçirilmelidirler.

Şaşılığın tam sebebi bilinmemektedir. Her bir gözün dış kısmına yapışarak hareketlerini kontrol eden altı kas mevcuttur. Herbir gözde iki kas, gözü sağa veya sola çeker. Diğer dört kas ise belli açılarda gözü yukarı veya aşağı hareket ettirirler. Gözlerin paralel kalıp belli bir hedefe odaklanabilmeleri için tüm kasların birlikte ve belli bir denge içinde çalışmaları gerekir. Gözlerin birlikte hareket etmesi için de her iki gözdeki kasların uyumlu çalışması gerekir. Göz kaslarını beyin kontrol eder.

· Serebral palsi (doğum esnasında oksijensiz kalıp bayılan çocuklar);
· Down sendromu;
· Hidrosefali;
· Beyin tümörleri gibi problemleri olan çocuklarda şaşılık daha sık görülür.

Katarakt veya göz yaralanmaları da görmeyi bozup şaşılığa neden olabilir.

Şaşılığın temel belirtisi düz bakmayan bir gözdür. Bazen çocuklar güneşte bir gözlerini kapatır veya gözlerinin ikisini birden kullanmak için başlarını eğerler.

Şaşılık tanısı göz muayenesi sonucu konur.Tüm çocukların dört yaşına girmeden önce görme muayenesine girmeleri önerilmektedir. Ailede şaşılık veya göz tembelliği hikayesi varsa daha önce de görme test edilebilir. Bebeklerin gözleri genellikle çapraz gibi durur. Küçük çocukların burun kökü geniş ve basık olur, ayrıca gözlerin burun kısmında bir cilt katlantısı bulunur. Bunlar sanki gözlerde çaprazlaşma varmış gibi gösterir. Çocuk büyürken bu yalancı şaşılık durumu kaybolur. Gerçek şaşılığı olan bir çocuğun durumunda düzelme olmaz. Göz hekimi, gerçek ve yalancı şaşılığı ayırt eder.

Şaşılık tedavisinde amaç:

· Görmeyi korumak;
· Gözleri paralelleştirmek;
· Iki gözle görüşü yani derinliği sağlamaktır.

Tam bir göz muayenesi sonrası göz doktoru uygun tedavi şeklini belirler. Bazı olgularda çocuğunuz için gözlük önerilebilir. Verilen gözlükle kayma tamamen veya kısmen düzelebilir. Bunun dışında gözleri paralelleştirmek ya da katarakt varsa gidermek için cerrahi gerekebilir. Tembel gözü güçlendirmek için sıklıkla sağlıklı gözü kapamak gerekir.

Bebeklerde en sık görülen şaşılık tipidir. Içe kayması olan çocuklar iki gözü birlikte kullanamazlar. Çoğu olguda erken dönemde cerrahi ile gözler paralelleştirilebilir. İçe kaymaya yönelik cerrahi esnasında bir veya iki gözdeki kasların gerilimi ayarlanır. Sıkı olan içteki kaslar yerinden ayrıştırılarak daha geriye alınır. Böylece gözlerin dışa bakışı sağlanır. Bazen dışa baktıran kaslar kısaltılarak gerilimlerinin artırılması ve şaşılığın düzeltilmesi sağlanabilir.
Cerrahinin mutlaka kayan göze yapılması gerekmez. Diğer göze yapılan cerrahi de kaymayı düzeltebilir.

Daha çok iki yaş veya üzerindeki hipermetrop (uzak görüşlü) çocuklarda görülür. Çocuk yakını görmek için gözlerini ayarlayabilir, fakat bu odaklama gayreti (uyum) gözlerin çaprazlaşmasına neden olur. Gözlükler odaklama gayretini azaltarak kaymayı giderirler. Bazen yakın çalışma için bifokal camlar gerekebilir. Gözleri paralelleştirmek için göz damlaları, merhemleri veya prizma denilen özel lensler kullanılabilir.

Birbaşka sık görülen kayma tipidir. Çocuk, uzaktaki nesnelere bakarken meydana gelir. Dışa kayma, özellikle çocuk hayal kurarken, hasta veya yorgunken oluşabilir. Parlak güneş ışığında çocuk bir gözünü kısabilir.

Hiçbir göz cerrahisinde göz küresi yerinden asla çıkarılmaz. Göz kaslarına ulaşmak için gözü örten beyaz zara küçük bir kesi yapılır. Gözün kayma şekline göre belli kaslar üzerinde girişim yapılır. Cerrahi bir veya heriki göz üzerinde planlanabilir. Çocuklara şaşılık cerrahisi planlandığında genel anestezi gerekir. Lokal anestezi ancak erişkinlerde kullanılabilir. Iyileşme hızlı olur. Hastalar, birkaç gün içinde normal aktivitelerine dönerler. Cerrahi sonrası gözlük veya prizma gerekebilir. Bazı olgularda sonraki bir dönemde ikinci bir cerrahiye ihtiyaç olabilir. Sabit şaşılığı olan çocuklarda erken cerrahi daha iyi sonuç verir. Bu nedenle cerrahi gerekiyorsa okul döneminden önce düşünülmelidir.

Her cerrahide olduğu gibi göz kaslarının cerrahisi bazı riskleri beraberinde taşır. Bunlar, enfeksiyon, kanama, aşırı skarlaşma ve görme kaybına neden olabilecek diğer nadir sorunlardır. Şaşılık cerrahisi gözlerin paralelleşmesi için genellikle etkin ve güvenilir bir tedavi şeklidir, fakat gözlüklerin veya göz tembelliği tedavisinin yerini alamaz.

Bir kasın etkisini azaltmak için özel bir ilaç olan botulismus toksini enjekte edilebilir. Böylece karşı kasın daha gergin çalışması sağlanır. Beş-on hafta içinde ilacın etkisinin kaybolmasına rağmen bazı olgularda kalıcı tedavi sağlanır. Bazı olgularda ise enjeksiyonun tekrarlanması gerekebilir ve cerrahi kadar etkili bir tedavi şekli değildir.

Dünya üzerinde milyonlarca insan kontakt lens kullanmaktadır ve Türkiye'de de kontakt lens kullananların sayısı gün geçtikçe artmaktadır. Belki de yakın bir gelecekte kontakt lens kullananların sayısı gözlük kullananların sayısını geçecektir. Hayat tarzınız, isteğiniz ve gözlerinizin sağlığına göre bir lens aldığınızda uygun bakımını yaparak kullandığınız takdirde gözlüklerin aksine daha güvenli ve etkili bir seçenekle tanışmış olursunuz.

Kontakt lensler, gözün önündeki kornea ismi verilen saat camı şeklindeki yapının üzerine yerleştirilerek gözdeki kusuru düzelten ince ve saydam plastik ya da cam şeklinde disklerdir. Ayrıca bazı hastalıkların tedavisi amacıyla kullanılan kontakt lensler de vardır. Kontakt lens kullanırken rahatınız ve görmenizin berraklığı açısından kornea yüzeyi ve gözyaşı tabakasının sağlığı önemlidir. Gözlüğün düzelttiği tüm kusurları kontakt lensler de düzeltebilir:

· Miyopi: Uzağı iyi göremez, yakını iyi görür.
· Hipermetropi: Yakını iyi göremez, uzağı kısmen iyi görür.
· Astigmatizma: Miyop veya hipermetrop olabilir. Yakın ve uzaktaki görüş bozulur.
· Presbiyopi: Kırk yaşları civarında başlayan yakın görme bozukluğudur.
· Afaki: Gözde herhangi bir nedenle kendi merceğinin olmamasıdır.

Kontakt lens üretiminde çok çeşitli plastikler kullanılır, fakat temel olarak iki tip kontakt lens mevcuttur: Sert ve yumuşak. Sert lensler PMMA lensleri içerir, 1960'larda geliştirilmiştir, fakat günümüzde nadiren kullanılmaktadır. Bunun yanı sıra rijid gaz geçirgen (RGG) lensler de sert lenslerdir. RGG lenslerde plastik, silikon ve floropolimerleriyle birleştirilerek bir yandan lensin şeklinin korunması amaçlanırken diğer taraftan korneaya oksijen geçişi de sağlanmış olur. Bu lensler, daha kolay ıslanır, PMMA lenslerden daha kolay uyum sağlanır ve kullanımı daha rahattır.

Yumuşak lensin görme keskinliğini tam sağlayamadığı yüksek astigmatlı kişilerde RGG lensler en iyi seçenek olabilir. Ayrıca allerjisi olan ya da protein birikimi fazla olan kişilerde de bu lensler tercih edilebilir. Rahatlığı ve seçeneği bol olması nedeniyle lens kullananların dörtte üçten fazlası yumuşak lens kullanır:

· Günlük kullanım lensleri: En ucuz lensler olup geceleri çıkarılır, belli bir plana göre değiştirilir. Uzun süreli kullanılmaz.

· Uzun süreli kullanım: Bir haftaya kadar kullanılabilirler.

· Kullan-at tipi kullanım: Bunlar günlük, haftalık veya aylık olabilir, fakat en iyisi her gece çıkarılanıdır. Bunlar da özellikle allerjisi veya protein birikimi fazla olan kişilere önerilebilir. Renkli veya astigmat lensler de kullan-at tipi olabilir.

· Renkli lensler: Bu lensler gözünüzün rengini değişik derecelerde değiştirir. Aynı renk lens farklı kişilerde farklı renkte durabilir. Çünki kişinin kendi göz renginin katkısı vardır. Bu nedenle denenerek alınmasında fayda vardır. Renkli lensler numaralı olabildiği gibi kozmetik amaçla numarasız da olabilir. Kullan-at tipi olanlar ve uzun ömürlü olanları mevcuttur. Fakat hepsi de yumuşak oldukları için kullanımları oldukça rahattır.

· Torik lensler: Bunlar astigmatizmayı düzeltir, fakat bazan RGG lensler kadar iyi olmayabilirler. Fiatları diğer lenslerden daha yüksek kullanımları ise daha rahattır.

Yaş ilerlediği zaman presbiyopi denilen bir kusur ortaya çıkar ve yakın görüşü bozar. Bu durum üç şekilde düzeltilebilir:

· Uzak için kontakt lens kullanıp yakın için gerektiğinde gözlük takılabilir.

· Bir göze uzak, bir göze de yakın için kontakt lens kullanılabilir. Buna "monovizyon" adı verilir. Çoğu kimse bu seçeneği başarılı bir şekilde kullanır, fakat bazıları kullanamaz. Bu nedenle bir süre deneme gerekebilir.

· Hem uzağı hem yakını gösteren bifokal kontakt lensler kullanılabilir. Bu lensler pahalı olup herkeste tatmin edici ölçüde görme sağlamayabilir.

Kontakt lenslerin başka kullanım alanları da vardır. "Bandaj" lensler tedavi amacıyla korneaya yerleştirilir. Yaralanma ve cerrahi sonrası rahatlama sağlarlar. Bebekler kontakt lens kullanabilir; yaralanma veya hastalığa bağlı kornea düzensizliği olanlar RGG lens kullanabilir; göz travması sonrası görünümü düzeltmek ya da kamaşmadan kurtulmak isteyenler kontakt lens kullanabilirler. Ayrıca katarakt ameliyatı sonrası, yaralanma sonrası veya başka bir şekilde kendi lensinden yoksun kalmış kişilere de kontakt lens uygulanabilir.

Uygun şekilde temizlenmeyen ve dezenfekte edilmeyen lensler enfeksiyon riskini artırır. Eski veya uygun şekilde yerleştirilmeyen lensler gözü çizip kornea üzerinde anormal damar oluşumuna yol açabilir. Lens, zamanla çarpıklaşabileceği veya korneanın şekli değişebileceği için düzenli olarak kontakt lensin uygunluğu ve gücü test edilmelidir. Kontrol muayenelerine gözün durumu ve görsel ihtiyaçlara göre karar verilir. Tüm göz damlaları her çeşit lensle etkileşime girebilir. Bu nedenle doktorunuzca önerilebilecek ıslatma damlaları dışında kontakt lens üzerine hertip damlanın damlatılmasından kaçınılmalıdır.

Gözden çıkarılan her lensin kabına konulmadan önce temizlenmesi ve dezenfeksiyonu gerekir. Doktorunuz size lensin tipi, gözünüzde allerji olup olmaması ve depozit biriktirme ihtimalini göz önüne alarak en uygun bakım sistemini anlatacaktır. Kontakt lens bakımı, lens kabının temizliğini de içerir, çünki o da bir enfeksiyon kaynağıdır. Suyla yıkanması, silinmesi ve kurulanması gerekir. Günlük kullanım lensleriyle gece uyunmamalıdır. Evde hazırlanan tuz çözeltileri ciddi enfeksiyonlara yol açabileceği için kullanılmamalıdır.

· Sık sık göz enfeksiyonu geçirilmesi;
· Şiddetli allerjiler;
· Göz kuruluğu;
· Çok tozlu, boya kokulu veya kimyasal buhar bulunan çalışma ortamı;

Göz hekiminizle ihtiyaç ve beklentilerinizi tartışın. Hekiminiz, kontakt lens kullanımına engel olacak bir göz problemi tespit ederse onu tedavi edebilmeli ve lens kullanımı esnasında ortaya çıkabilecek problemleri de çözebilmelidir. Kontakt lens isteme konusunda kararlı olup olmadığınıza bakmalısınız. Bakımını düşünmelisiniz ve düzenli aralıklarla değiştirmeniz gerektiğini aklınızdan çıkarmamalısınız.

Gözyaşı, gözün üst dış kısmındaki ana bez ile gözün beyaz kısmı üzerinde bulunan yardımcı bezlerden salgılanır. Göz yüzeyinde dağılarak kayganlık, koruma ve berraklık sağlar. Daha sonra göz kapaklarının burna yakın kısmında altta ve üstteki halk arasında pınar diye bilinen iki delikten girerek küçük kanallardan gözyaşı kesesine dökülür. Buradan da birbaşka kanal ile burun içine iletilir.

Gözyaşı iki yolla üretilir. Bunlardan biri gözyaşının yavaş ve sabit bir hızda üretimidir ve normal göz kayganlığını sağlar. Diğeri ise gözün uyarılmasına veya duygusal duruma cevaben fazla miktarlarda gözyaşı salınmasıdır. Bazı kimselerde gözün rahat etmesini sağlayacak ölçüde gözyaşı salgısı olmayabilir. Bu duruma kuru göz denir.

· Gözlerde batma ve yanma;
· Kaşıntı;
· Gözlerde yapışkan salgı;
· Sigara dumanı veya rüzgarda gözlerde rahatsızlık;
· Aşırı sulanma;
· Kontakt lens kullanımında zorluk.

Kuru bir gözden aşırı sulanma olması anormal gözükmektedir, fakat gözde kayganlığı sağlayacak gözyaşı yoksa göz rahatsız olur ve uyarılır. Böylece aşırı gözyaşı salgısı meydana gelir ve bunu, gözün drenaj sistemi kaldıramadığı için gözden dışa akar.

Yaşlanırken normalde gözyaşı üretimi azalır. Kuru gözün her yaşta her kişide meydana gelebilmesine rağmen bayanlarda daha sık görülür. Bu, özellikle menapoz sonrası için geçerlidir. Artritte de kuru göz, bunun yanı sıra ağız kuruluğu olabilir. Kuru göz, ağız kuruluğu ve artrit birlikte Sjogren sendromunu oluşturur. Pekçok ilaç da kuru göze sebep olabilir. Bunlardan bazıları idrar artırıcı ilaçlar, kalp ilaçları, tansiyon ilaçları, glokom ilaçları, allerji ilaçları, uyku hapları, sinir ilaçları ve ağrı kesicilerdir. Bu ilaçlar sıklıkla kullanıldığı için kuru göz durumu ya tolere edilir ya da "suni gözyaşları" ile tedavi edilir. Bu nedenle kullandığınız tüm ilaçları doktorunuza söylemeniz gerekir. Kuru gözü olan kimseler tüm göz ilaçlarının yan etkilerine daha çok hassasiyet gösterirler. Örneğin bazı göz damları ve suni göz yaşı preparatlarındaki koruyucular gözü rahatsız edebilir. Özel, koruyucu içermeyen suni gözyaşları gerekebilir.

Basit bir göz muayenesi ile kuru göz tanısı konabilir. Bazen gözyaşını ölçen testler gerekebilir. Schirmer gözyaşı testinde alt kapağın iç kısmına filtre kağıt parçaları konur ve değişik şartlarda gözyaşı üretimi ölçülür. Diğer bir testte göze floresein veya Rose Bengal isimli boyalar damlatılarak belli boyanma şekilleri araştırılır.

Suni göz yaşları normal gözyaşına benzer. Bunlar gözü kayganlaştırır ve nemlendirir. Suni gözyaşlarındaki koruyuculara duyarlılığınız varsa koruyucusuz suni göz yaşları kullanabilirsiniz. Iki saatten daha kısa aralarla damla damlatma ihtiyacı hissediyorsanız koruyucu içermeyen göz yaşlarını kullanmanız daha iyi sonuç verebilir. Ayrıca alt kapağın içine günlük olarak yerleştirilen ve tedrici salınım gösteren katı gözyaşı preparatları da mevcuttur. Gözyaşı preparatlarını günde istediğiniz sıklıkta kullanabilirsiniz.

Göz yüzeyinde hastayı ileri derecede rahatsız eden bozukluklar meydana geldiğinde tercih edilir, fakat bu esnada da yine gözyaşı damlalarının kullanımına devam edilir.

Gözün kendi salgısının korunması gözleri nemli tutmanın birbaşka yoludur. Gözyaşı küçük bir kanal aracılığı ile gözden burna geçer. Göz doktorunuz bu kanalların ağzını geçici veya kalıcı olarak tıkayabilir. Böylece kendi gözyaşınız korunur, hem de suni gözyaşının etki süresi uzatılmış olur. Gözyaşı kanallarının tıkanması bazı tıkaçlar, yapıştırıcılar veya elektrokoter ile yapılır. Bunlardan bir kısmı geçici, bir kısmı kalıcı etki gösterebilir. Doktorunuz durumunuza göre bunlardan birini seçer ya da geçici yöntemlerden birini uyguladıktan sonra gözünüzde fazla sulanma meydana gelmezse kalıcı bir girişime geçebilir.

Gözyaşı da diğer sıvılar gibi buharlaşır. Bu buharlaşmayı önlemenin çaresine bakılabilir. Kışın ev içinde sıcaklık arttığında radyatöre su konarak havanın nemlenmesi sağlanabilir. Rüzgarlı havalarda çevresel koruması olan gözlükler kurumayı azaltır. Kuruluğa sebep olan aşırı sıcak oda, saç kurutucular veya rüzgar gibi her faktörden kuru göz hastasının kaçınması gerekir. Sigara içilmesi de zararlıdır. Kuru gözlü bazı hastalar sabahları gözlerini açamamaktan yakınırlar. Geceleri bir suni gözyaşı merhemi kullanılarak bu şikayet giderilebilir. Merhemi geçici görme bozukluğuna yol açtığı için mümkün olduğu kadar az kullanmaya çalışın. Fakir ülkelerde ve özellikle çocuklar arasında A vitamini eksikliğine bağlı kuru göz sıktır. Stevens-Johnson sendromu veya pemfigoid gibi anormal durumların sebep olduğu kuru göz hastalarına A vitamini desteği pek fayda sağlamamaktadır.

Gözyaşı bezleri tarafından üretilen gözyaşı burna gönderilen gözyaşından fazla ise gözde sulanma, hatta kapakların dışına taşma meydana gelir. Soğuk, sıcak, ışık, ağlama, heyecanlanma, yorgunluk gibi durumlarda göz yaşarması olabildiği gibi bu durum bazı bozuklukların da belirtisi olabilir.

Aşağıdaki nedenlerle gözde sulanma meydana gelebilir:

· Gözün yüzeyini örten beyaz tabakanın veya korneanın bozuklukları;
· Göz kapağı bozuklukları;
· Göziçi iltihapları;
· Göze yabancı cisim kaçması;
· Çocuklarda glokom (göziçi basınç yüksekliği);
· Gözyaşı kanallarındaki tıkanıklık veya darlıklar

Detaylı bir muayene ile göz sulanmasının diğer sebepleri dışlandıktan sonra gözyaşı deliklerinden ucu sivri olmayan bir iğne girilerek sıvı verilir, hasta sıvının genzinden geldiğini ifade ediyorsa kanallar açıktır, aksi takdirde kapalıdır. Doktorunuz kanalın kapalı olduğundan emin olmak ya da tıkanıklığın yerini tespit edebilmek için ilaçlı bir film isteyebilir.

Bebeklerde bu kanalların tıkanıklığı veya darlığı sık rastlanan bir durum olup bir yaşına kadar genellikle açılır. Bu zamana kadar açılmadığı takdirde genel anestezi altında sonda uygulaması yapılır. Bununla başarı elde edilemezse ileri yaşlarda (4 yaşından itibaren) ameliyat yapılır. Erişkinlerde genellikle ameliyat tercih edilir ve bunun ileri yaşlara bırakılmamasında fayda vardır. Tıkanıklık seviyesine göre teknik değişir ve bazan tüp uygulaması gerekebilir. Bu takdirde tüp uzun süre(en az 8-10 ay) gözde bırakılır.