Katarakt Cerrahisinin Geldiği Son Nokta FAKOEMULSİFİKASYON

Katarakt, insan gözündeki lensin kesifleşmesi olup bunun sonucunda görme azalması ve hatta görme kaybı meydana gelir. Tedavisi yapılabilir bir hastalıktır ve tedavisi ancak cerrahi ile mümkün olmaktadır.

Kataraktın tedavisi için pekçok cerrahi yöntem tanımlanmış olmasına rağmen günümüzde sık kullanılan iki yöntem bulunmaktadır. Bunlar ekstrakapsüler katarakt ekstraksiyonu ve fakoemulsifikasyondur. Fakoemulsifikasyon, halkımız arasında lazerli katarakt cerrahisi olarak bilinen yöntemdir. Ancak hemen belirtmeliyiz ki fakoemulsifikasyonda lazer kullanımı yoktur. Lazerle yapılan katarakt cerrahileri de vardır, fakat henüz araştırma safhasında olup pratik kullanıma geçememişlerdir. Bugün için fakoemulsifikasyon yönteminin lazer olarak bilinmesinde her ne kadar bir problem yoksa da gelecekte lazerli cerrahiler yoğun kullanıma girecek olursa bir ikilem ortaya çıkacağı kesindir. Bu nedenle fakoemulsifikasyon diye isimlendirdiğimiz yöntemde kullanılan enerjinin ultrason isimli yüksek yoğunlukta ses dalgaları olduğunun bilinmesinde fayda vardır.

Bu yazımızda izleyeceğimiz metod önce klasik katarakt cerrahisi olarak isimlendirebileceğimiz ekstrakapsüler katarakt ekstraksiyonu ile ilgili kısa bir girişten sonra fakoemulsifikasyon yöntemini açıklayacak, ardından da bunların karşılaştırılması, hastaların yapması gerekenler, ortaya çıkabilecek sorunlar, sonuçları ve hastalarımız tarafından sık sorulan soruların cevaplarına yer verilecektir. Bu iki tekniğin de kendi içinde değişik uygulamaları olmakla birlikte aşağıda kliniğimizde tercih edilen uygulama şekillerini bulacaksınız.

- Uygun saha temizliğini takiben ameliyat edilecek göz açıkta bırakılacak şekilde hastanın üzeri örtülür. Göz kapakları bir alet yardımı ile açık tutulur. Göz yüzeyini örten konjonktiva isimli zar korneanın üst kısmından kesilerek açılır ve aynı bölgeden yapılan derin kesi ile göz içerisine girilir. Lensin ön zarı yuvarlak veya düz olarak kesilir. Lensin çekirdeği göze bastırılarak doğurtulur. Geri kalan zar dışındaki lens artıkları emici aletlerle temizlenir.

- Torba şeklinde kalan lensin zarları arasına suni göz içi lensi yerleştirilir. Ön zarın orta kısmı önceden alınmamışsa yırtılarak alınır. Kesi yeri çok ince ipliklerle dikilerek ameliyata son verilir.

Uygun saha temizliğini takiben ameliyat edilecek göz açıkta bırakılacak şekilde hastanın üzeri örtülür. Göz kapakları bir alet yardımı ile açık tutulur. Korneanın üst veya üst dış kısmından tünel tarzında 3,2 mm genişliğinde bir kesi yapılarak göz içine girilir.

- Fakoemulsifikasyon aleti elciği dışında aletler kullanabilmek amacıyla korneanın bir veya iki tarafına küçük delikler açılır. Yapılan kesilerden korneanın altına özel bir jel verilerek gözün şeklini koruması sağlanır.
- Lens ön zarı yuvarlak şekilde yırtılarak alınır.
- Lens ön zarı lens içeriğinden sıvı enjeksiyonu ile ayırt edilir.
- Fakoemulsifikasyon elciği gözün içine sokularak lensin çekirdeği yumuşatılır, parçalanır ve emilir.
- Fakoemulsifikasyon cihazının bir başka elciği ile kalan lens materyali temizlenir.
- Ameliyatın başında yapılan 3.2 mm'lik kesiden özel aletler yardımı ile katlanan lens gözün içinde lensin zarlarının içine yerleştirilir. Lens bu esnada açılır. Kesi yerine herhangi bir dikiş konulmadan ameliyata son verilir.
- İkinci bir alternatif olarak kesi yeri biraz genişletilir ve küçük çaplı katlanmayan bir lens yerleştirilir. Bu durumda yine ya dikiş konulmadan ameliyata son verilir ya da bir adet dikiş konur.

Ekstrakapsüler katarakt ekstraksiyonu Fakoemulsifikasyon: Anestezi (gözün uyuşturulması) İğne ile sağlanır. İğne ile veya göze damlatılan damlalarla sağlanır.
- Malzeme: Mikrocerrahi aletleri ve mikroskop ile yapılır. Mikrocerrahi aletleri ve mikroskop yanısıra fakoemulsifikasyon cihazına ihtiyaç duyulur. Göze yapılan kesi Büyüktür (yaklaşık 12 mm) Küçüktür (3,2 mm) Lensin çıkarılması Doğurtma yöntemi ile Fakoemulsifikasyon aleti ile kırılıp emilerek
- Suni göz içi lens PMMA (Sert lens) PMMA (Sert lens) veya Akrilik (Katlanabilir yumuşak lens) Kesi yerinin kapatılması Çok sayıda dikişle Dikişsiz veya tek dikişle
- Güvenlilik: Güvenli bir ameliyattır. Az sayıda sorun çıkma riski vardır. Güvenli bir ameliyattır. Sorun çıkma riski daha düşüktür. Ameliyat sonrası rahatlık pek iyi değil oldukça iyi
- Ameliyat sonrası görme: Kesinin büyüklüğü ve konulan dikişler nedeniyle meydana gelebilecek olan astigmatizmadan dolayı görme kalitesi biraz daha düşüktür. Kesinin küçük olması ve dikiş olmaması nedeniyle astigmatizma riski düşük olup görme kalitesi daha yüksektir ve bu görme daha erken dönemde kazanılır. Maliyet Ucuz Pahalı

Ameliyat süresi 15-30 dakika 15-30 dakika

· Muayeneniz yapılıp katarakt ameliyatına karar verildiği zaman doktorunuz vücudunuzun başka bölümleri ile ilgili bir problemi olup olmadığını sorgular ve ihtiyaç duyarsa ilgili branş doktorlarına danışma amacıyla gönderebilir. Katarakt cerrahisine etkisi olabilecek en sık karşılaşılan durumlar şeker hastalığı ve tansiyondur. Bu hastalıkların kontrol altında olmasında fayda vardır. Ameliyat öncesi hazırlıkta da tansiyon, nabız ve solunum gibi hayati konulara bakılır.

· Ameliyata gelirken aç olarak gelinmesi gerekir. Yani ameliyata başlanmadan önceki 4 saat içerisinde herhangi bir şey yenilmemiş olması gerekir.

· Ameliyat öncesi hazırlıkta göz bebeğiniz damlalarla büyütülür, kalçadan yapılan iğne veya ağızdan verilecek hapla heyecanınızın yatışması sağlanır, göz tansiyonunu düşürücü ilaçlar verilir.

· Ameliyat esnasında hareketsiz olarak sırtüstü yatmanız istenir. Konuşmak, öksürmek, hapşırmak, başınızı veya vücudunuzun herhangi bir yerini oynatmak ameliyatın gidişini kötü yönde etkileyebilir. Herhangi bir sıkıntınız olduğu takdirde bunu ameliyata başlamadan önce mutlaka doktorunuza söyleyiniz.

· Ameliyatınız bittiğinde gözünüz bandajla kapatılır ve reçeteniz verilerek gönderilirsiniz. Ameliyat sonrası meydana gelebilecek olan reaksiyonların bastırılması için bu ilaçları önerildiği şekilde kullanmanız gerekir.

· Gözünüzü ertesi gün kendiniz açabilirsiniz. İlk birkaç gün gözünüze kirpik kaçmış gibi batma, sulanma ve bulanık görme olması normaldir.

· Gözünüzü kesinlikle kaşımayın ve üzerine bası yapabilecek durumlardan kaçının. Yüzüstü yatmayın. İlk onbeş gün içinde namazınızı ya ima ile kılın ya da yüksek bir yere secde edin. Uyku esnasında elinizi gözünüze götürmekten endişe ederseniz ilk birkaç gün gözünüzü temiz gazlı bezle kapatarak yatabilirsiniz.

· İlk bir hafta süreyle gözünüzü kapatarak yıkayınız. Abdest alırken yüzünüzü mesh ediniz ve mümkün mertebe gözünüze su kaçırmayınız.

· Gözünüzde beklenmedik şiddetli bir ağrı veya görmede bulanıklaşma olursa doktorunuza müracaat edin.

· Ameliyat sonrası doktorunuz birkaç defa kontrole çağıracak ve bu kontrollerde tedavinizi de tanzim edecektir. İlaçlarınızı doktorunuza danışmadan değiştirmeyin ve kullanmayı bırakmayın. Tarif edildiği şekilde kullanınız.

Katarakt cerrahisi oldukça güvenli bir cerrahi olup sonuçları çok iyidir. Katarakt cerrahisinin meydana getirdiği sorunlar çeşitlilik itibariyle fazla olmakla birlikte görülme sıklığı azdır. Son yıllarda meydana gelen hızlı gelişmeler ve fakoemulsifikasyonun daha fazla uygulanması hasta memnuniyetini artırmıştır. Burada önem arzeden problemlere yer vereceğiz:

· Kornea bulanıklaşması. Özellikle birden fazla cerrahi geçirenlerde ve yaşlı kişilerde kornea arka tabakasının hasar görmesi neticesinde meydana gelir. Çoğunlukla kendiliğinden iyileşir. İyileşmediği ve görmeyi engellediği takdirde kornea nakli gerekebilir.

· Gözlük ihtiyacı. Katarakt cerrahisine alınmadan önce bilgisayarlı cihazlarla göz içine yerleştirilmesi gereken lensin numarası belirlenebilir. Buna rağmen cerrahi sonrasında gözlük kullanmayı gerektiren bir kusur ortaya çıkabilir. Bunların başında astigmatizma gelir. Astigmatizma riski fakoemulsifikasyon yönteminde daha azdır.

· Göz içi basınç yükselmesi. Ameliyat esnasında kullanılan ilaçlara bağlı olarak erken dönemde sık karşılaşılan bir problem olup ilaçlarla tedbir alınır. Sonra kendiliğinden düzelir. Geç dönemlerde de bu risk bulunduğu için hastaların belli aralıklarla muayeneden geçmesinde fayda vardır.

· Gözde reaksiyon oluşması. Her gözde mutlaka reaksiyon olur. Ama bazı gözlerde daha fazla olur. Bu durumda tedavi yoğunlaştırılır ve hatta göze iğne yapılması bile gerekebilir. Şekil 16

· Suni lensle ilgili sorunlar. Suni lensler göze uyumlu maddelerden yapılırlar ve çoğunlukla bir sorun çıkarmazlar. Nadiren hafif yer değiştirme veya gözün lensi kabul etmemesi gibi sorunlar olabilir.

· Lens arka zarının kesifleşmesi. Lens ve ameliyat teknolojisinin ilerlemesiyle günümüzde daha nadir görülmektedir. Meydana geldiği takdirde Nd-YAG isimli bir lazerle ameliyata gerek kalmadan giderilebilir. Bazıları tarafından bu durum her ne kadar ikincil katarakt olarak adlandırılsa da bu aslında bir katarakt değildir.

· Sinir tabakası ile ilgili sorunlar. Nadiren retina dekolmanı ve merkezi görme noktasında ödem oluşması gibi durumlarla karşılaşılabilir.

· Enfeksiyon. Katarakt cerrahisi sonrası meydana gelen enfeksiyonlar çok ciddi seyredebilir ve gözün ya da görmenin kaybına kadar gidebilir. Genellikle gözde ağrı, kızarıklık, görme kaybı gibi belirtileri vardır. Derhal tedavi gerektirir. Şekil 17

Fakoemulsifikasyon yapılan hastaların %90'dan fazlasında %60-70'in üzerinde görme elde edilmektedir. Ancak gözün sinir tabakası ile ilgili bir problem varsa bu sonucu elde etmek zordur. Katarakt cerrahisinden sonra mutlaka yakın veya uzak gözlüğüne ihtiyaç duyulur.

Ekstrakapsüler katarakt ekstraksiyonunda yaklaşık 15-20 gün, fakoemulsifikasyonda ise birkaç gün içinde işinize dönebilirsiniz. Gözünüzü zorlayacak bir iş yapıyorsanız bu süreleri daha uzun tutmakta fayda vardır. Yine bu şekilde işleri olan kişilerin kesi problemleri ile karşılaşmaması için fakoemulsifikasyon yöntemini tercih etmesi gerekir.

Görmeniz kendinize yeterli gelmemeye başladığı anda katarakt ameliyatını düşünmeniz gerekir. Fakoemulsifikasyonla katarakt ameliyatı olmayı istiyorsanız biraz daha acele etmekte fayda vardır. Zira bu yöntemde lens ses dalgaları ile parçalanmakta olup bekleyen kataraktlarda lens çekirdeği daha da sertleşir ve parçalanması daha zor olur. Bu durumda daha fazla enerji harcanması gerekir ve fazla enerji göz içi dokularına zarar verebilir.

Gözünüz iğne ile uyuşturulduğu takdirde böyle sorunlar olmayacaktır. Özel bir aletle göz kapaklarınız açık tutulur ve ameliyat yürütülür. Damlalarla uyuşturma yapıldığı takdirde kapak ve göz hareketleriniz tamamen sınırlandırılamaz. Kapak hareketlerinizi bir aletle açarak engellemek mümkündür. Ancak göz hareketlerinizi kendinizin engellemesi gerekir. Bunu yapmanın en iyi yolu ise doktorunuzun söyleyeceği yere sabit olarak bakmanızdır.

Anestezi yapıldıktan sonra ağrı duymazsınız. Eğer ağrı duyuyorsanız ek anestezi yapılabilir ve rahat bir şekilde ameliyatı geçirmeniz sağlanır.

Günümüzde katarakt cerrahisi günübirlik yapılarak ameliyattan hemen sonra hasta evine gönderilebilir. Ameliyat sonrası ancak çok ciddi sorunlar çıktığı takdirde hastaneye yatmak gerekebilir.

Geçmişte yapılan katarakt cerrahilerinde sadece katarakt alınır ve ameliyat sonrasında hastaya kalın camlı gözlük verilerek görmesi sağlanırdı. Sonraları gözün renkli tabakasının önüne suni göz içi lens uygulaması başladı. Bunun ardından normal insan lensinin bulunduğu yere yani renkli tabakanın ardına lens uygulaması yapılmaya başlandı. Ancak bu lenslerin yerinde kalabilmesi için lens zarlarının desteği gerekmektedir. Günümüzde yapılan katarakt cerrahilerinde suni göz içi lens ya lens zarlarının arasına ya da lens zarlarının önüne konmaktadır. Lens zarları yeterli destek sağlayamadığı zaman suni lens ya yine renkli tabakanın önüne konur, ya da lens renkli tabakanın arkasına konur ama ipliklerle gözün beyaz tabakasına dikilir. İlk ameliyatında gözünün içine lens yerleştirilmemiş kişilere de ikinci bir ameliyatla göz içi lens uygulaması yapılabilir. Gözün beyaz tabakasına dikilerek göz içi lensi yerleştirilmesi

Günümüzde miyop, hipermetrop ve astigmat gibi durumların populer tedavisi lazerdir. Bazen çok yüksek numaralı miyop ve hipermetroplarda lazer yetersiz kalabilir. O zaman göz içi lens cerrahisi düşünülebilir. Bu cerrahi normal katarakt cerrahisi gibi yapılabileceği gibi insanın kendi lensine dokunulmadan lensinin veya renkli tabakanın önüne suni lens yerleştirilerek de yapılabilir.